Waarschijnlijk ben jij donor of wil je graag donor worden, maar hoe werkt het proces nou precies van donor tot patiënt? Die vraag hield mij al tijden bezig, deze maand werk ik mee aan het magazine van Sanquin (de Nederlandse bloedbank) en mocht ik een kijkje nemen achter de schermen!
Een ochtend meelopen bij de bloedbank, het voelt als een rondleiding in een snoepfabriek. Waarom? omdat ik al 3 jaar van meerdere kanten het proces zie en meemaak wil ik nu toch wel eens echt weten hoe het nou achter de schermen eraan toe gaat. Ik heb zelf de kant van patiënt mee gemaakt en Joost heeft al meerdere malen de kant van donor meegemaakt, waarbij ik vaak mee ga. Vanaf moment één ben ik heel geïnteresseerd geweest in alles rondom de bloedbank. Hoe werkt het proces? Hoe is dit ooit zo bedacht? Gaat het ook wel eens volledig mis? Waarom is bloed geven toch nog iets vrij onbekends?
Ik moet eerlijk toegeven dat ik voordat ik ziek werd nooit na heb gedacht over het geven van bloed, deels neem ik mezelf dat heel erg kwalijk, aan de andere kant mis ik hierin vooral een rol vanuit de maatschappij en vanuit scholen. Ik had het super interessant gevonden als er op school aandacht was besteed. ‘Jullie worden bijna 18, op deze manier zou je kunnen bijdragen aan de maatschappij en levens redden!’
Maar goed, terug naar de rondleiding. De rondleiding vind plaats in bij Sanquin Amsterdam, dit is naast Nijmegen de enige locatie in Nederland waar al het bloed verwerkt wordt.
Pre-analyse afdeling
We beginnen bij de pre-analyse afdeling, eerst krijgen we allemaal een witte jas aan. Ik vind het gelijk heel indrukwekkend, overal mensen in witte jassen, veel machines en vooral veel buisjes. Op deze afdeling komen alle buisjes bloed binnen van donoren nadat zij bloed hebben gegeven. Vandaag zijn dat 9342 buisjes (gem. 3 per patiënt). Al het bloed wordt eerst getest op bloedoverdraagbare ziekten: Hepatitis B, C en E, HIV en Syfilis. Elke zak bloed en elk buisje krijgt een unieke code, zodat altijd terug te herleiden is van wie het bloed afkomstig is. Van elke donor wordt een heel klein beetje bloed bewaard, mocht er bijvoorbeeld een allergische reactie plaatsvinden bij de donor. Als het bloed in de buisjes is goedgekeurd (dit gebeurt in een paar uur) mag het bloed in de zakken worden bewerkt.
Afdeling bewerking
Het tweede gedeelte waar we gaan kijken is de bewerkingsafdeling, ook dit is heel indrukwekkend, ik heb best wat bloed gezien maar hier liggen staaaapels met zakken bloed, en ook hangen er heel veel zakken bloed. Het doet ergens een beetje aan een slachterij denken waar de dieren aan haken hangen.. een beetje luguber wel. Op deze afdeling wordt 24 uur per dag gewerkt om bloed te verwerken.
Nadat het bloed een aantal uur gerust heeft in een kar op een koelplaat en het terug gekoeld is van ongeveer 38 graden naar 20 graden, en de buisjes bloed van de donor zijn goed gekeurd, mag het bloed hier bewerkt worden.
Het bloed gaat eerst in een soort centrifuge, hierdoor worden alle verschillende onderdelen van het bloed gescheiden (plasma, witte bloedcellen/bloedplaatjes en rode bloedcellen). De witte bloedcellen en bloedplaatjes heet buffycoat. Hierna gaat de zak in een machine, deze machine verdeelt het plasma, de buffycoat en het bloed (dus de rode bloedcellen) in 3 verschillende zakken. Ook zit er in deze zak een filter voor de witte bloedcellen want die mogen absoluut niet bij de patiënt terecht komen, die cellen kunnen in ‘gevecht’ gaan met het lichaam.
BLOED: het bloed is hierna klaar, zelf had ik gedacht dat er nog wel meer zouden moeten gebeuren. Gelukkig wordt er niet veel ‘gerommeld’ met het bloed en kan het nu naar de patiënt (er zijn uitzonderingen met bestralen bijvoorbeeld) het enige wat nog moet gebeuren is de lange lijn die aan de zak hangt ‘splitten’. Hier worden kleine deeltjes als een klosje aan het zak gebonden, met 1 van deze deeltjes wordt later in het ziekenhuis het bloed gekruist van de patiënt om te kijken of er geen verkeerde reactie ontstaat.
PLASMA: De zakken met plasma zijn ook klaar. Deze worden (volgens mij, ik heb niet alles tot in detail onthouden:) ) direct ingevroren en daarna worden hier over het algemeen medicijnen van gemaakt of wordt er onderzoek mee gedaan.
BUFFYCOAT: de zakken met buffycoat gaan door naar het volgende gedeelte: er worden 5 zakken buffycoat gebruikt om 1 zak bloedplaatjes te krijgen (van 5 donoren dus). De zakken worden aan elkaar vast gemaakt zodat alles in 1 zak kan lopen en daarna worden deze zakken nogmaals in de centrifuge gedaan zodat er alleen bloedplaatjes overblijven, ook wordt er weer wat plasma toegevoegd.
Het bewerken van het bloed is klaar, de zakken gaan naar de uitgifte of worden opgeslagen in de koelcel.
Uitgifte
Als laatste gaan we kijken bij de afdeling uitgifte. Helaas mogen we hier niet naar binnen omdat we anders de medewerkers teveel zouden storen. We kijken wat door het raam en krijgen voor de deur een hele goede uitleg. Op de balie staat een box met daarop ‘ANTONIUS NIEUWEGEIN’, als de fotograaf (die mee is om een reportage te maken van mijn rondleiding voor in het magazine) vraagt wat er in die box zit, antwoordt de vrouw van de uitgifte; ‘Bloedplaatjes’ we moeten allemaal een beetje lachen: ‘Nou Viora de cirkel is wel mooi rond he?’ zegt Claudia van de bloedbank die met me mee is tijdens deze rondleiding. Eerder vertelde ik haar namelijk dat ikzelf een keer met spoed bloedplaatjes nodig had en deze speciaal voor mij met een auto uit Amsterdam werden gebracht naar Nieuwegein. Ineens kan ik me heel goed inbeelden dat er nu iemand in een bed ligt te wachten op deze zak…
De zakken bloed worden allemaal opgeslagen in de uitgifte, ziekenhuizen kunnen hier zakken bloed aanvragen en hier werkt het zelfde systeem als in de supermarkt: first in, first out. Rode bloedcellen kunnen 35 dagen bewaard worden, bloedplaatjes 7 dagen. In een soort koelboxen worden de zakken bloed naar de ziekenhuizen gebracht, dit gebeurt altijd in auto’s met zwaailichten. Daar gaat het bloed, naar de patiënt die het zo hard nodig heeft….
Weetjes
Omdat ik me al tijden inzet voor het werven van zoveel mogelijk nieuwe donoren weet ik er inmiddels veel vanaf, maar toch leerde ik tijdens de rondleiding nog nieuwe dingen!
Wat ik leerde:
- Als patiënt krijg je nooit het bloed zoals het uit de donor komt, het bloed wordt gescheiden en al de witte bloedcellen en plasma wordt eerst verwijderd. Je ontvangt dus eigenlijk alleen de rode bloedcellen.
- Sanquin is ook verantwoordelijk voor het bloed dat gebruikt wordt voor de Verenigde Naties, hiervoor mag alleen bloed van mannen gebruikt worden. Wat hiervan de reden is ben ik nog niet helemaal achter, wel vond ik dat apart om te horen, blijkbaar is er toch iets in mannelijk bloed ‘beter’?
- Ongeveer 2 keer per jaar wordt er bij een nieuwe donor, die denkt gezond te zijn, HIV ontdekt tijdens de screening.
- Sanquin kan binnen 1 uur elk bloedproduct dat op voorraad is op elke locatie in Nederland bezorgen(omdat er meerdere uitgiftepunten zijn).
- Bloed bestaat voor 55% uit plasma en voor 45% uit bloedcellen, het plasmagedeelte bestaat voor 90% uit water, de rest zijn eiwitten. het bloedcellengedeelte bestaat voor 94% uit rode bloedcellen.
- Soms heeft plasma een beetje een groenige kleur, dit komt van vrouwen die anticonceptie gebruiken.
- Ga je plasma geven net nadat je vet hebt gegeten? Dan is je plasma vet en ziet dit er melkachtig uit. Dit plasma kan helaas niet gebruikt worden en wordt vernietigd. De bloedbank mag helaas geen voedingsadvies geven en daarom weten veel donoren niet dat vet eten het plasma beïnvloedt.
- Op dit moment zijn 70% van de donoren vrouw, terwijl mannen eigenlijk meer geschikt zijn om te doneren omdat zij 5 keer per jaar mogen geven. (KOM OP MANNEN, we need you!!)
- Toen ik zelf bloed kreeg, vroeg ik me altijd af wat het ‘klosje’ was wat aan de zak hing. Ik leerde dat dit stukjes zijn waarmee ze jouw eigen bloed kunnen kruizen met het donor bloed en op deze manier kunnen testen of dit bloed geschikt is voor jou.
- 80% van al het plasma dat gedoneerd wordt wordt gebruikt voor het maken van medicijnen. Plasma wordt ingevroren en is dan 4 jaar houdbaar.
Ik hoop dat jullie weer iets wijzer zijn. Ik heb enorm veel geleerd gister en ben blij dat ik op deze manier bij kan dragen nu ik zelf nooit meer bloed mag geven. Ben jij nog geen donor en zou je dat door mijn verhaal toch graag willen worden? meld je dan aan via ikgeefbloed.nl
